I.             Badanie krwi

W celu uzyskania wiarygodnych wyników badań laboratoryjnych krwi, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie się pacjenta. Poniżej zamieszczono najważniejsze zalecenia.

1.       Na pobranie krwi należy zgłosić się w godzinach porannych, tj. pomiędzy godziną 7:30, a 12:00, najlepiej po dobrze przespanej nocy.

2.       W chwili pobrania krwi, pacjent powinien być „na czczo”, tzn. 10 – 12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. Należy zwrócić uwagę, aby posiłek ten nie obfitował w tłuste i/lub bardzo słodkie potrawy/napoje (w tym np. kakao, czy kawę z mlekiem). W czasie 12 godzin poprzedzających pobranie krwi, pacjent powinien spożywać umiarkowane ilości płynów (najlepiej niesłodzoną wodę). W dniu pobrania, w czasie niedługim przed planowaną godziną pobrania, wskazane jest spożycie szklanki wody.

3.       Na dobę poprzedzającą badania, pacjent powinien unikać nadmiernego, niezwykłego dla siebie wysiłku fizycznego.

4.       Bezpośrednio przed pobraniem (po przybyciu do placówki laboratorium), pacjent powinien odpocząć około 15 minut w pozycji siedzącej.

5.       Co najmniej dwa dni przed planowanym wykonaniem badań laboratoryjnych krwi, pacjent powinien zrezygnować ze spożywania alkoholu.

6.       W przypadku przyjmowania leków, decyzję o wykonaniu badania przed przyjęciem porannej dawki lub po pominięciu określonej ilości dawek, podejmuje lekarz prowadzący (zlecający badanie). W przypadku badań komercyjnych należy zasięgnąć opinii diagnosty laboratoryjnego.

7.       Przez tydzień/dwa tygodnie przed wykonaniem badań, nie należy zmieniać swoich zasad żywieniowych, np. stosować diety.

 

    

 

II.            Badanie moczu

II.1.        Badanie ogólne moczu i badanie mikrobiologiczne (posiew) u osoby dorosłej

Przy wykonywaniu badania ogólnego moczu dopuszcza się trzy rodzaje tego materiału, z czego najwyższą wartość diagnostyczną przypisuje się pierwszej, porannej próbce moczu. Taki sam rodzaj materiału powinien być dostarczony do laboratorium w przypadku badania mikrobiologicznego (posiewu moczu). Charakterystyka wszystkich trzech rodzajów próbek została przedstawiona poniżej.

1. Pierwsza, poranna próbka moczu – próbka moczu oddana tuż po nocnym spoczynku trwającym co najmniej 8 godzin, co najmniej 4 godziny po ostatnim oddaniu moczu. Ten rodzaj próbki jest rekomendowany do wykonywania rutynowego badania ogólnego moczu i posiewu.
2. Druga, poranna próbka moczu – próbka moczu oddana w czasie 2 - 4 godzin po pierwszej porannej próbce. Próbka jest zazwyczaj stosowana do badań w trybie pilnym lub u pacjentów którzy ze względów zdrowotnych nie są w stanie zebrać pierwszej, porannej próbki.
3. Przygodna (przypadkowa) próbka moczu – próbka moczu oddana o dowolnej porze dnia, bez specjalnego, wcześniejszego przygotowania pacjenta. Próbka ma znaczenie jedynie dla diagnostyki ze wskazań doraźnych.

W przypadku konieczności dostarczenia do laboratorium pierwszej lub drugiej porannej próbki moczu (z wyraźnym zaznaczeniem osobie rejestrującej materiał z jaką próbka ma do czynienia), pacjent powinien przestrzegać poniższych zasad.

1.       Co najmniej dobę przed planowanym badaniem laboratoryjnym moczu, zaleca się zachowanie abstynencji seksualnej.

2.       W przypadku kobiet, jeśli istnieje taka możliwość, nie powinno wykonywać się badania moczu w trakcie krwawienia miesięcznego oraz na 3 dni przed oraz 3 dni po menstruacji (chyba, że inaczej zalecił lekarz kierujący na badanie).

3.       Co najmniej dobę przed oddaniem moczu, zaleca się rezygnację z nadmiernego wysiłku fizycznego.

4.       Przed oddaniem moczu należy zaopatrzyć się w specjalny, plastykowy pojemnik (do zakupienia w aptekach). Niedopuszczalne jest dostarczanie próbki moczu w słoikach lub innych naczyniach. W przypadku badania mikrobiologicznego (posiew moczu), należy zaopatrzyć się w pojemnik jałowy. Pojemniki zakupione w aptece nie wymagają żadnego wcześniejszego przygotowania (tzn. mycia, wyparzania itp.).

5.       Po oddaniu moczu, zakręcony, podpisany imieniem i nazwiskiem pojemnik należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium (do godziny). Transportowany pojemnik z moczem nie powinien być ogrzewany ani nadmiernie chłodzony, gdyż może mieć to wpływ na wynik badania. Przetrzymywanie pojemnika z moczem w lodówce jest dozwolone jedynie w przypadku przeznaczenia tego materiału na badanie mikrobiologiczne (posiew), przy czym nie powinno trwać to dłużej niż dwie godziny.

Kluczowym elementem pozwalającym na uzyskanie wiarygodnego wyniku badania ogólnego / posiewu moczu, jest prawidłowe oddanie materiału do pojemnika. W tym celu pacjent powinien zapoznać się z poniższą instrukcją.

1. Przed oddaniem próbki moczu, należy umyć ręce oraz przeprowadzić podstawową higienę okolic intymnych. Ujście cewki moczowej powinno być myte bez stosowania środków odkażających, a do wycierania należy użyć jednorazowego ręcznika.
2. Mikcję (oddawanie moczu) należy rozpocząć do muszli klozetowej. Po oddaniu pewnej porcji (tzw. pierwszego strumienia), bez przerywania mikcji należy podstawić pojemnik i oddać do niego 50 – 100 ml moczu (tzw. środkowy strumień), a następnie odstawić pojemnik i dokończyć oddawanie moczu do muszli. W przypadku braku możliwości oddania 50 – 100 ml moczu, posiadaną ilość należy skonsultować z laboratorium. Do badania ogólnego moczu, oraz badania mikrobiologicznego, zwykle stosuje się wspomniany „środkowy strumień moczu”, choć istnieją przypadki w których lekarz lub diagnosta konsultujący przygotowanie się do badania może zalecić inaczej (pierwszy strumień moczu stosowany może być np. w diagnostyce Chlamydia trachomatis).

II.2.        Badanie ogólne moczu u małego dziecka

W sytuacji gdy badaniu poddany ma być mocz pochodzący od dziecka niepotrafiącego jeszcze oddać materiału do pojemnika, zastosować należy specjalne woreczki z powierzchnią klejącą (możliwe do zakupienia w aptekach – różne dla dziewczynek i chłopców). Rodzic lub opiekun powinien postępować w takiej sytuacji zgodnie z instrukcją umieszczoną na zakupionych woreczkach oraz z poniższymi punktami.

1. Zaopatrzyć się w więcej niż jeden woreczek, gdyż często pobranie moczu od małego dziecka nie udaje się za pierwszym razem, a woreczek nie zawsze może nadawać się do użycia podczas ponownej próby (są jednorazowe). Ponadto należy zakupić jeden pojemniczek na mocz (taki sam jaki używają osoby dorosłe).
2. Często wskazuje się, że do pobierania moczu najlepiej przystąpić rano, tuż po karmieniu. W praktyce najlepiej samemu zaobserwować w którym momencie po przebudzeniu dziecko zwykle oddaje pierwszy mocz.
3. Przed zastosowaniem specjalnego woreczka, należy zdjąć pieluszkę i umyć okolice ujścia cewki moczowej, jak i przetrzeć skórę w okolicach narządów płciowych (zanieczyszczenia w postaci talku lub maści uniemożliwiają prawidłowe zamocowanie woreczka).
4. Woreczek przymocować do skóry na około narządów płciowych za pomocą lepkiej powierzchni, w tym celu postępując zgodnie z załączoną do niego instrukcją.
5. Po oddaniu przez dziecko moczu do woreczka, należy go delikatnie odkleić i nie rozlewając zawartości umieścić w całości w podpisanym pojemniku na mocz. Jeśli woreczek uległ zabrudzeniu, mocz należy przelać do pojemnika.
6. Materiał dostarczyć do badania jak najszybciej.

 

II.3.        Dobowa zbiórka moczu

Przed przystąpieniem do wykonania dobowej zbiórki moczu (w skrócie DZM), należy zaopatrzyć się w pojemnik, do którego przez całą dobę będzie oddawało się każdą porcję moczu. Nie jest to obligatoryjne, ale najlepiej aby był to specjalny, dedykowany do tego pojemnik, zaopatrzony w szczelną zakrętkę i podziałkę umożliwiającą dokładne odczytanie objętości jego zawartości (bardzo ważny element tego typu badania). Ponadto pacjent powinien zaopatrzyć się w standardowy pojemniczek do badania moczu. Zbiórkę należy przeprowadzić zgodnie z poniższymi zaleceniami.

1. Pierwszą poranną porcję moczu należy w całości oddać do toalety, a zbiórkę rozpocząć od drugiej porannej próbki moczu. Godzina rozpoczęcia zbiórki powinna zostać odnotowana. Od tej pory każda porcja moczu musi być oddawana do pojemnika. W przypadku pominięcia którejś z mikcji, zbiórkę należy przerwać i rozpocząć od nowa dnia następnego – zebraną objętość moczu wylać i wymyć pojemnik.
2. Przez czas trwania zbiórki, każdą porcję moczu oddawać należy w całości (bez podziału na początkowy, środkowy i końcowy strumień jak to odbywa się przy obadaniu ogólnym).
3. Dobowa zbiórka moczu kończy się po 24 godzinach, w okolicy zanotowanej godziny jej rozpoczęcia z dnia poprzedniego. Ostatnią porcją moczu zbieraną do pojemnika jest pierwsza, poranna próbka moczu (pominięta przy rozpoczynaniu zbiórki).
4. Wskazane jest aby w czasie trwania dobowej zbiórki moczu, pojemnik przechowywać w miejscu zacienionym i chłodnym (w tym przypadku można skorzystać z lodówki).
5. Po zakończeniu zbiórki należy możliwie najdokładniej określić objętość zebranego moczu (stąd wskazanie do stosowania pojemników z podziałką). Mocz w pojemniku należy dobrze wymieszać, uważając jednocześnie aby go niepotrzebnie nie spienić, a następnie przelać 50 – 100 ml do standardowego pojemniczka na mocz.
6. Do laboratorium należy dostarczyć mocz w dobrze opisanym pojemniczku, tj. oprócz imienia i nazwiska obowiązkowo powinna znaleźć się na nim informacja o objętości moczu zebranego podczas dobowej zbiórki oraz godziny jej rozpoczęcia i zakończenia.

 

III.          Badanie kału

Kał jest materiałem dającym szereg informacji diagnostycznych. Oprócz badania ogólnego istnieje m.in. możliwość diagnostyki mikrobiologicznej, w kierunku obecności pasożytów oraz na zawartość krwi utajonej. Uzyskanie wiarygodnego wyniku badania jest możliwe przy prawidłowym przygotowaniu próbki badanej. Podstawowe zasady zostały przedstawione poniżej.

1. Do laboratorium należy dostarczyć odpowiednią porcję kału w specjalnym, przeznaczanym do tego celu pojemniczku (do zakupienia w aptekach). Nie ma potrzeby dostarczenia porcji większej niż orzech laskowy.
2. Porcje kału do badania należy pobrać za pomocą dołączonej do pojemnika szpatułki, pobierając niewielką porcję kału z kilku miejsc. Należy uważać aby nie zanieczyści próbki środkami czystości lub wodą z muszli klozetowej. Pojemnik należy dostarczyć do laboratorium szczelnie zamknięty i podpisany imieniem i nazwiskiem pacjenta w przeciągu maksymalnie 24 godzin (w tym czasie próbkę należy przechowywać w lodówce).
3. Przed przystąpieniem do badania, pacjent nie musi stosować szczególnej diety lub specjalnie się przygotowywać. Należy jednak zwrócić uwagę, aby w przypadku badania w kierunku krwi utajonej zrezygnować z całej procedury diagnostycznej w przypadku występowania u pacjenta krwawiących hemoroidów, krwawiących dziąseł lub podczas miesiączki.
4. Badanie kału nie powinno być wykonywane w sytuacji kiedy wypróżnienie zostało wywołane przez leki (np. czopki) oraz jeśli pacjent w przeciągu 48 godzin przed badaniem spożywał alkohol.
5. W przypadku wykonywania badania na krew utajoną, badania w kierunku pasożytów lub badania mikrobiologicznego, wskazane może być trzykrotne powtórzenie badania (trzy próbki kału pobrane w odstępach ok. trzy dniowych). Szczegółowych informacji w tym temacie udzieli lekarz prowadzący lub diagnosta laboratoryjny.
6. W przypadku badania mikrobiologicznego, próbka kału powinna zostać oddana do badania przed wdrożeniem leczenia antybiotykami lub nie wcześniej niż 2 tygodnie po zakończeniu kuracji.

 

IV.          Badanie nasienia

Termin badania powinien zostać wcześniej ustalony osobiście lub drogą telefoniczną. Oddanie nasienia może nastąpić w miejscu badania lub wcześniej w domu pacjenta, jednak materiał do badania powinien zostać dostarczy do laboratorium najpóźniej w ciągu 30 minut. Prawidłowe przygotowanie do badania zostało przedstawione w poniższych zaleceniach.

1. Nasienie należy oddać drogą masturbacji do jałowego pojemniczka otrzymanego wcześniej w laboratorium. Niedopuszczalne jest dostarczenie ejakulatu uzyskanego drogą stosunku przerywanego lub ze zwykłej prezerwatywy.
2. Oddanie nasienia należy poprzedzić oddaniem moczu i przeprowadzeniem standardowej higieny narządów płciowych.
3. Przed oddaniem nasienia do badania, pacjent powinien zachować 4 – 6 dniową abstynencję płciową (minimum dwa dni) jednak nie dłuższą niż 7 dni oraz minimum dwudniową abstynencję alkoholową.
4. W przypadku stosowania antybiotykoterapii, przed oddaniem nasienia do badania pacjent powinien odczekać co najmniej dwa tygodnie od przyjęcia ostatniej dawki.
5. Do badania nie powinno przystępować się w przypadku wystąpienia epizodów wysokiej gorączki w czasie ostatnich trzech miesięcy. W przypadku wystąpienia gorączki w dniach poprzedzających planowane badanie, należy skontaktować się z laboratorium i odłożyć je w czasie.
6. Materiał należy dostarczyć do laboratorium w zamkniętym, podpisanym pojemniczku nie później niż 30 minut od oddania ejakulatu. Materiał powinien być chroniony przed wychłodzeniem (tj. transportowany w temperaturze 20-37’C).